Bodemdaling in Veengebieden
Hoe ontstaat bodemdaling en wat kunnen we ertegen doen? De oplossing ligt voorhanden.
De bodemdaling in veenweidegebieden is afhankelijk van de samenstelling van het veen. In West Nederland is de daling over het algemeen minder dan in Friesland.
De sterkte van de daling is afhankelijk van de opbouw van het veen, de aanwezigheid van kleilagen kan de daling verminderen.
De tabel geeft de verwachtte dalingen weer, voor verschillende veentypen. Ook wordt de bodemdaling sterkt beïnvloed door de ontwateringsdiepte. Bij een laagste waterstad tussen 0 en 10 cm is de bodemdaling 0-0,8 mm per jaar, bij een de drooglegging tussen 60 en 80 cm onder maaiveld is de bodemdaling aanzienlijk meer 7,7-12,1 mm per jaar het loopt nog verder op bij toenemende ontwateringsdiepte.
Jansen et al. 2015
Hoe is de verdeling van de veentypen in Friesland
Hoe diep worden de veengebieden in Friesland ontwaterd
Veel veengebieden in Friesland worden gebruikt voor veehouderij. Van oudsher worden deze gebieden ontwaterd om de bedrijfsvoering mogelijk te maken. In 2015 waren vooral in Friesland de waterstanden zeer laag. Ondertussen is de tendens om de waterstanden te verhogen maar een ontwateringsdiepte van 80 cm is nog steeds zeer gangbaar. Dit ontwateringsniveau heeft nog steeds een grote bodemdaling tot gevolg (ongeveer 12 mm per jaar).
Ruimtelijke vertaling bodemdaling in 2050
In de klimaateffect atlas zijn kaarten beschikbaar met de te verwachten bodemdaling in 2050. Op het kaarten staan de verwachtingen onder een gematigd klimaatscenario waarin het huidige gebruik wordt voortgezet fig … ) . Voor Friesland betekent dit een aanzienlijke verandering in maaiveldhoogte.
Wat is het huidige landgebruik van de veengebieden
Een groot deel van de veengebieden in landbouwkundig gebruik, vaak zijn het graslanden voor de veehouderij. In Friesland hebben deze gebieden vaak een ontwateringsdiepte van 80 cm of meer is. In de visie klimaat bestendig 2050 wordt geformuleerd de veenoxidatie rond 2025 te stoppen
* In de veengebieden is met het Veenweideprogramma al ingezet op de ambitie om veenoxidatie rond 2050 nagenoeg te stoppen door vernatting. Dit heeft consequenties voor de bestaande vormen van landbouw in delen van dit gebied. De visie bepleit richting 2050 om dit door te zetten, waar mogelijk te versnellen en stapsgewijs te zorgen voor behoud van het veen in het gehele deelgebied.
Ontwikkelingen die bodemdaling beperken, maar het niet stoppen
Wetterskip Fryslan heeft een projecten gestart om de bodemdaling (en CO2 uitstoot) te verminderen door de peilen te verhogen tot ongeveer 40 cm onder maaiveld, soms meer. (Website Wetterskip Fryslan 15 april 2025) Deze verhoging van de waterstanden kan de bodemdaling met ongeveer de helft verminderen, In dit project wordt geanalyseerd of veehouderij nog steeds mogelijk is bij de hogere waterstanden. Bij deze watertanden blijft de bodemdaling wel doorgaan echter langzamer. Bodemdaling is dan ongeveer 4 mm per jaar. ( dus in 25 jaar nog steeds 10 cm daling)
Lees hier het gehele artikel van Wetterskip Frysân
Bodemdaling stoppen door paludicultuur.
Om de bodemdaling te stoppen is een verdere verhoging van de waterstanden noodzakelijk. Dit wordt ook geformuleerd door de Provincie Fryslan en Wetterskip Fryslan in een gemeenschappelijk opgestelde visie. De waterstanden moeten tot aan maaiveld om de bodemdaling te stoppen. Als de waterstanden tot maaiveld worden verhoogd is de huidige vorm van veehouderij niet meer mogelijk.
Er zijn alternatieve teelten mogelijk met waterstanden aan maaiveld. Overschakelen op paludicultuur is hier de oplossing. De teelt en gebruiksketen van paludicultuur gewassen wordt opgeschaald.
Met dank aan:
Ella de Hullu - Ecoloog www.jansen-dehullu.nl
Bronnen:
Kalsbeek, G. 2015, GEobronnen. Bodemdaling in het veengebied
Klimaateffect atlas: Klimaateffectatlas Nederland - Klimaateffectatlas
Planbureau voor de leefomgeving, 2016: PBL publicatie:1064
Jansen, P.C., E.P. Querner en C. Kwakernaak, 2008 Effecten van waterpeilstrategieën in veenweidegebieden; Een strategiestudie in een gebied met klei-op-veen rond Linschoten. Wageningen, Alterra, Alterra-rapport 1666.75blz.;32fig.;28ref.;2bijl.
Figuren gebruikt:
